Uit de school van Graa Boomsma is geen prettige literatuur. Niet omdat het niet goed geschreven is, maar omdat Boomsma een zeer zorgwekkend beeld schetst van het Nederlandse onderwijssysteem. Boomsma kwam in 2002 in het middelbaar onderwijs terecht, nadat de Amsterdamse Schrijversvakschool ’t Colofon waar hij werkte, failliet ging.

Uit de school leest als een Griekse tragedie met de overheid als boosdoener, en in de rol van haar handlangers de Mammoetwet, Het Studiehuis en het Nieuwe Leren oftewel competentiegericht onderwijs.

Waar ooit kennisoverdracht de kerntaak van de leerkrachten was, is de rol van de leerkracht verworden tot die van coach. De leraar hoeft niet zozeer kennis over te dragen, als wel de leerlingen te leren waar ze de kennis kunnen ópzoeken. Dat leidt tot de verbijsterende conclusie dat onder de vlag van competentiegericht onderwijs een docent Nederlands ook vakken geschiedenis of aardrijkskunde zou kunnen geven, als hij didactisch maar goed is.

Wat is er allemaal mis met het Nederlandse onderwijssysteem volgens Boomsma?

1. Sinds de Mammoetwet is het niveau gekelderd. ‘De VWO haalt het niet bij de oude HBS, en het gymnasium heeft het havo-niveau van tien jaar geleden.
2. Door het competentiegerichte onderwijs is een rampzalige ideologie, waardoor geen kennis meer wordt overgebracht.
3. De leraarenopleidingen zijn zelf ook slachtoffer van het competentiegerichte leren: daardoor komen er leerkrachten voor de klas die zelf ook geen kennis hebben.
4. Er is een schrikbarend landelijk toekort aan docenten met vakkennis. ‘Senior teachers’ worden niet gekoesterd, en als ze met pensioen gaan nemen ze hun kennis en expertise voorgoed mee. Zo vloeit jaarlijks steeds meer vakkennis weg.
5. Om het lerarentekort te compenseren mogen studenten met een bachelordiploma al na een half jaar lerarenopleiding in de onderbouw lesgeven.
6. Om carrière te maken als leerkracht moet je niet zozeer lesgeven, als wel managerstaken op je nemen.
7. Er wordt teveel tijd besteed door scholieren aan bijbaantjes, en leerkrachten houden hier teveel rekening mee door huiswerk tijdens de lessen te laten maken.
8. Schrijfvaardigheid is niet langer een systematische bezigheid op school.
9. Veel schoolleidingen zetten noodgedwongen tweedegraadsleerkrachten voor bovenbouwklassen in, terwijl dit officieel niet mag.
10. Onderwijs moet veel te veel ‘leuk’ zijn.
11. De vraag of iets literatuur is wordt bepaald door verkoopcijfers. De boeken van auteurs als Saskia Noort, Van Der Vlugt en Esther Verhoef worden weliswaar literaire thrillers genoemd, maar volgens Boomsma zijn de stijl, woordkeuze en formulering ver onder de maat. Toch is dit wat middelbare scholieren lezen voor school.
12. Ouders maken zich te weinig druk om de schoolprestaties van hun kinderen, en stoten stilzwijgend opvoedkundige taken af aan de school. Dat betekent nog meer werkdruk voor de docenten.
13. Bijna de helft van de leraren kan geen orde meer houden.
14. Er heerst een zesjescultuur op school: leerlingen willen zich niet inspannen, en vinden een 5,5 genoeg.
15. De woordenschat van leerlingen wordt steeds kleiner door te gefragmenteerd taalonderwijs.
16. Zij-instromers die werden ingezet om het tekort aan leerkrachten op te vangen schieten tekort in kennis en didactische vaardigheden.

Boomsma’s deltaplan voor het middelbaar onderwijs

1. Een structurele verbetering van de lerarenopleidingen: dus weg met dat competentiegerichte onderwijs. Lerarenopleidingen moeten zich meer richten op vakkennis en onderwijspraktijk: minder competentiegericht en meer vakinhoudelijk.
2. Trek voor lerarenopleidingen senior teachers aan uit het middelbaar onderwijs die weten waaraan leerlingen behoefte hebben: degelijk onderwijs van gezaghebbende en didactisch effectieve docenten
3. Tweedegraads leerkrachten bijscholen
4. Laat doorgewinterde docenten onervaren leerkrachten systematisch begeleiden
5. Verscherp de toelatingseisen voor lerarenopleidingen
6. De politiek moet ophouden allerlei ideetjes op scholen af te schieten en meer luisteren naar de leerkrachten die dagelijks voor de klas staan.
7. Dring de bemoeizucht van managers terug
8. Bestrijd de vergaderterreur
9. Pas de salarissen van leerkrachten aan aan het bedrijfsleven
10. Verminder het aantal uren dat een fulltime docent moet lesgeven
11. Weg met het wollige taalgebruik van managers

Ervaringen van een bevlogen moeder

Als moeder van drie kinderen (14, 16, 17) in het middelbaar onderwijs herkende ik helaas veel in Boomsma’s verslag. Zo hebben mijn oudste zoon en dochter zelden huiswerk, omdat dit al in de klas gemaakt wordt, en zijn er om de haverklap projectweken die dwars door het studieprogramma lopen. Doordat er in de klas huiswerk gemaakt wordt, is er minder tijd voor kennisoverdracht. Als er leerkrachten ziek zijn, dan wordt dit opgevangen, maar in de praktijk betekent het dat een gymleraar de les Latijn moet geven…

En deze week bleken slechts 7 van de 60 leerlingen een voldoende voor een wiskundeproefwerk te hebben gehaald. Mijn jongste dochter op het gymnasium krijgt gelukkig nog wel ‘ouderwets’ les, maar ook zij moet veel projecten doen waarbij Samenwerken de heilige graal is, en luie leerlingen meeliften op de inspanningen van de serieuze leerlingen.

Praktische informatie

Uit de school is voor 12,50 te koop bij bol.com.

Een heel ander soort boek, maar ook geschreven door een leerkracht, is het boek Juf met staarten van Eefje Pleij. Maar haar verhaal is veel meer huis, tuin, en keuken en gaat over haar persoonlijke belevingen als juf in het basisonderwijs.

Zie ook het Afscheidscadeau voor de juf.