De helpende hand: de verborgen geschiedenis van de gezinszorg in Nederland

In De helpende hand schrijft historicus en journalist Eva Vriend over het beroep van gezinsverzorgster. Enerzijds vertelt ze als historicus, anderzijds vanuit eigen ervaring. Eva’s moeder overleed namelijk aan de gevolgen van kanker toen ze nog jong was. En gezinsverzorgsters werden ingezet om het ontredderde gezin te helpen. Dat maakt De helpende hand een bijzonder lezenswaardig boek!

‘Als wij uit school kwamen, zat de gezinsverzorgster klaar met een kopje thee.’

Gezinsverzorgster: van de jaren 50 tot de jaren 80 tot nu

Het beroep ‘gezinsverzorgster’ ontstond in het begin van de jaren vijftig, en bereikte haar hoogtepunt in de jaren tachtig. Maar liefst honderdduizenden vrouwen werkten toen als gezinsverzorgster.

Tegenwoordig is gezinsverzorging een thuiszorgvoorziening geworden, die de overheid ‘liever kwijt dan rijk is.’

Later werden gezinsverzorgsters ’thuisbegeleiders’. In 2015 telde Nederland zo’n 2500 thuisbegeleiders. Zij hielpen op jaarbasis ongeveer 50.000 mensen. Thuisbegeleiders springen in de eerste plaats praktisch bij. De opleiding tot thuisbegeleider is op mbo-niveau.

De gedachte achter het beroep van gezinsverzorgster

Het idee achter het beroep van gezinsverzorgster was gebaseerd op het belang van de rol van de moeder! Vrouwen werden begin jaren vijftig als essentieel gezien voor de hele maatschappij. Ze werden beschouwd als de dragers van de wederopbouw.

Bezweek de vrouw, dan raakte het gezin in verval en daarmee de maatschappij als geheel.

Dus als een moeder door ziekte ‘uitviel’ was het cruciaal dat haar rol werd overgenomen. En dat werd de gezinsverzorgster.

Wonderlijke paradox: handelingsonbekwaam maar essentieel

Hoewel vrouwen dus als heel belangrijk werden gezien, mochten ze nog geen bankrekening openen. De juridische staat van vrouwen was gelijk aan die van een geesteszieke of onmondige. Vrouwen zorgden voor de kinderen, maar de man had de ouderlijke macht en zeggenschap over de gemeenschappelijke inkomsten en bezittingen.

Feminisme en gezinsverzorgster

De relatie tussen het feminisme en het beroep van gezinsverzorgster is een beetje lastig! Want aan de ene kant bood het beroep van gezinsverzorgsters vrouwen de kans op een betaalde baan. Zelfs al was het salaris erg laag. Anderzijds was je als gezinsverzorgster weer aan het zorgen en huishouden, en zat je dus in de traditionele vrouwenrol.

Gezinsverzorgsters en thuisblijfmoeders

De gezinsverzorgsters van toen, en de thuisblijfmoeders van nu hebben iets gemeenschappelijk: De waardering voor het werk van zowel gezinsverzorgsters als thuisblijfmoeders blijft uit. Eva Vriend over gezinsverzorgsters:

‘De prestaties bleven onzichtbaar, zoals huishoudelijk werk en zorg voor kinderen vaak worden ondergewaardeerd; het valt pas op als het níét gebeurt.’

Bovendien wordt het werk van zorg en opvoeding gezien als standaardwerk dat iedereen kan doen.

Een dag uit het leven van een gezinsverzorgster

In onderstaand filmpje krijg je een beeld van een dag uit het leven van een gezinsverzorgster destijds. Het staat wel bol van de stereotypes ; ) Als ze ontdekt dat er niets meer in huis concludeert ze: ‘Ik moest er dus op uit om te gaan fourageren.’ Qua taalgebruik een hoog niveau dus ; ) Iets anders dat opvalt: ze moet een flesje maken. Geen borstvoeding dus. Ik moest glimlachen om ‘Vader’ die strak in het pak thuiskwam van zijn werk. Dat zie je tegenwoordig veel minder. Het eind van het filmpje is zo zoet dat het glazuur bijna van mijn tanden viel.

Gezinszorg Nederland: Conclusie over De helpende hand

In De helpende hand biedt Eva Vriend een fascinerend kijkje in de Nederlandse verzorgingsstaat van de jaren 50 tot nu, en in het beroep van gezinsverzorgster.

Praktische informatie over De helpende hand

De helpende hand is te koop bij bol.com.

Leestip

Teloorgang van een beroep

Heb jij ervaring met of als gezinsverzorgsters?