Verslaafd aan geld – De meest gemiste diagnose

Het is maar een dun boekje, maar de titel is heftig: Verslaafd aan geld. De ondertitel ‘De meest gemiste diagnose,’ belooft weinig goeds. In dit korte boek – dat ergens tussen essay, pamflet en opiniestuk in zit – schrijft voormalig psychiater Bram Bakker over de donkere kant van geld. Hoewel hij geen econoom is, weet hij wél veel van verslavingen.

Er was eens een wereld zonder geld! Een wereld waarin spullen met elkaar ruilden. ‘Als jij mij helpt met het bouwen van mijn huis krijg je een koe die je elke dag melk oplevert of die je kunt slachten.’ En toen ontstond er geld in de vorm van munten van zilver of goud. De munten hadden dus ook een waarde van zichzelf. Maar dat is niet langer het geval. Sterker nog, een bitcoin is niet eens tastbaar! Dat maakt de waarde van geld nog losser van de realiteit van het dagelijks leven.

Tegenwoordig is geld niet langer een hulpmiddel om diensten en spullen uit te wisselen maar een doel op zich. Zonder geld kun je geen menswaardig bestaan meer leven. Niemand kan meer zonder geld, schrijft Bram Bakker, en daaruit volgt dat we dus feitelijk allemaal verslaafd aan geld zijn.

Economische groei

Als ik met mijn man het journaal van zes uur kijk, dan komen daar regelmatig berichten voorbij over de economische groei in Nederland. Als de economie is gegroeid is het goed, als de economie is gedaald is het slecht. Bram Bakker kijkt kritisch naar het idee dat we voortdurend moeten streven naar economische groei. De kosten, zoals klimaatverandering en uitputting van natuurlijke hulpbronnen, zijn namelijk hoog. Kijk alleen maar eens naar de zorgelijke toestand van de planeet door al die economische groei. De duistere kant van geld is dat het het voortbestaan van onze planeet bedreigt. Bram Bakker geeft voorbeelden van de kwalijke rol van geld in de zorg, het onderwijs en het gezin.

Geld in de zorg

‘Er is weinig dat getuigt van meer liefde dan zorg besteden aan een ander,’ begint Bram Bakker het hoofdstuk over Geld in de zorg. Vervolgens schetst hij een verontrustend beeld van de invloed van geldbelangen op de zorg. De reden dat de zorgkosten steeds maar hoger worden komt niet zozeer door de kosten van letterlijk zorgen voor een ander, maar door ‘overhead.’  En dat definieert hij als uitgaven waarvan je je kunt afvragen of ze echt nodig zijn, en waar je dus op kunt bezuinigen. Waarom doen we dat dan niet? Omdat mensen willen verdienen aan zorg. Het is niet genoeg als zorg kostendekkend is.

Voorbeelden van overhead in de zorg

Bram Bakker schrijft dat een huisarts puur op basis van het verhaal van een patiënt in ± 90% van de gevallen weet wat er aan de hand is. Vervolgens doet de huisarts een lichamelijk onderzoek om dit idee te bevestigen. Een bloedonderzoek of ander onderzoek voegt daar amper iets aan toe. Maar tegenwoordig heeft een huisarts amper tijd om goed naar de patiënt te luisteren en is het de norm geworden  om aanvullend onderzoek te doen. Hij noemt onder andere de volgende soorten overhead in de zorg:

• Registratie terreur
• Het Elektronisch Patiëntendossier
• Beveiligingskosten van het EPD
• Gepatenteerde vragenlijsten
• Verplichte geaccrediteerde nascholingen

Dit zijn volgens Bram Bakker allemaal bijkomende kosten in de zorg, die niet persé direct de gezondheid van patiënten verbeteren.

Geld in het gezin

Veel ouders zien geld verdienen voor het gezin als hun belangrijkste taak. Maar volgens Bram Bakker is de belangrijkste taak van ouders ‘emotionele veiligheid en beschikbaarheid van ouders.’ Hij noemt de periode van de coronacrisis als een voorbeeld van een tijd waarin ouders en kinderen verbinding met elkaar kregen doordat ze (noodgedwongen) thuis waren.

De verslaving aan geld is een heuse ziekte

Bram Bakker houdt niet van ziektelabels, schrijft hij, maar hij vindt dat geld wel degelijk een ziektelabel verdient. Volgens hem is het zelfs een volksziekte. De verslaving aan geld is niet normaal en behandeling is dringend gewenst. Bram Bakker:

‘Geld is giftig en ik ben bang dat niemand volledig immuun is voor zijn toxische eigenschappen.’

Als geld giftig is,  wat is dan het tegengif?

Als geld gif is, wat is dan het tegengif? Volgens Bram Bakker is dat niet meer en niet minder dan liefde. Als liefde bepaalt wat we doen, en niet geld, dan is er hoop.

Heeft Bram Bakker makkelijk praten?

Heeft Bram Bakker makkelijk praten met zijn stelling dat geld niet zo belangrijk zou moeten zijn? Is het leven zonder genoeg geld niet simpelweg moeilijker? Uit onderzoek blijkt dat mensen met weinig geld meer risico op een psychische stoornis of lichamelijke ziekte hebben. Ook hebben ze vaak verhoogde stressniveaus. Maar als ik Bram Bakker goed begrijp, is hier sprake van een kip-of-het-ei-vraagstuk: wat kwam er eerst?

Gebrek aan geld betekent niet automatisch dat je ongelukkig wordt

Volgens Bram Bakker hebben mensen met mentale of lichamelijke problemen vaker geldzorgen dan mensen zonder die klachten. Met andere woorden: het geldgebrek was niet de oorzaak van hun problemen, maar eerder het gevolg. Je kunt dus niet zeggen dat die mensen ongelukkiger zijn doordat ze weinig geld hebben. Er is meestal veel meer aan de hand dan alleen geldgebrek:

• Mensen met geldzorgen wonen vaak in minder goede buurten
• Ze wonen vaak in minder goede buurten
• Ze krijgen minder lichaamsbeweging
• Ze leven minder vaak in een groene omgeving (natuur)
• Ze hebben vaker relatieproblemen
• Ze hebben vaker problemen op het werk

Als bewijs zegt Bram Bakker: Vergeet niet dat er mensen zijn die nauwelijks iets te besteden hebben, maar die het toch lukt om een rustig en kalm leven te leiden.’

Conclusie over verslaafd aan geld van Bram Bakker

Verslaafd aan geld is een heel interessant en lezenswaardig boekje. Ik vind de oproep van Bram Bakker om verder te kijken dan Geld heel aansprekend. Geld maakt niet per se gelukkig, en speelt vaak een kwalijke rol. Denk maar aan de kritiek die thuisblijfmoeders krijgen: ze zouden dom en naïef zijn omdat ze niet werken voor geld, maar ervoor kiezen om fulltime voor hun kinderen te zorgen. Maar doen zij niet precies waarvoor Bram Bakker pleit: leven vanuit liefde in plaats van winstbejag? Tegelijkertijd leven we wel degelijk in een wereld waarin geld een grote rol speelt. Wie werkt zonder financiële beloning, wordt al snel niet serieus genomen.

Zijn oproep om te leven vanuit liefde in plaats van winstbejag vind ik heel mooi, maar ik vraag me tegelijkertijd ook wel af hoe dat dan moet….

Verslaafd aan geld lezen

Verslaafd aan geld van Bram Bakker is te koop bij onder andere bol.com, maar je vindt het ook bij de bibliotheek! De eerste 19 bladzijden kun je gratis lezen op bol.com.

Denk jij dat het mogelijk is om keuzes te maken op basis van liefde, in een wereld waarin geld zo’n allesbepalende rol speelt?